Bitkiler de Hayvanlar Gibi Kamufle Olabilir mi?

Corydalis hemidicentra bitkisi kamuflaj yeteneğine sahip bitki türlerinden biri. 

Canlılar, yaşamlarını sürdürmek amacıyla çeşitli korunma yöntemleri geliştirir. Bunlar arasında en ilgi çekici olanlardan biri ”kamuflaj”. Kamuflaj, hayvanlar tarafından kullanıldığını bildiğimiz bir yetenek. Peki, bitkilerin kendileri için tehdit oluşturabilecek canlılardan korunmak için kamuflaj yeteneğini kullanabildiklerini biliyor muydunuz?

Doğada, renkleri ve üzerlerindeki desenleri sayesinde çevrelerinden ayırt etmenin hayli zor olduğu hayvanlara rastlamış olabilirsiniz. Bazı belgesellerde ise kertenkele gibi canlıların renk değiştirme yeteneğine şahit olmuşsunuzdur. Evet, bitkiler de bazı hayvanlar gibi çeşitli stratejiler geliştirerek kendilerini saklayabiliyor. Yapılan araştırmalar, bitkiler ve hayvanlar tarafından kullanılan kamuflaj stratejileri arasında birçok ortak nokta olduğunu gösteriyor.

Bitkiler parlak renkleriyle tozlaşmaya yardımcı olan canlıların ilgisini çeker. Yeşil renkleri ise fotosentez yapmaları için gerekli olan klorofil moleküllerinden kaynaklanır. Bitki ve hayvan etkileşimi açısından bakıldığında otobur canlıların görsel olarak ilgilerini çektiği için parlak renkli çiçeklere ve meyvelere yöneldiği düşünülüyor. Bu nedenle parlak renkleri bitkiler için dezavantaj olabiliyor. Ancak dikenleri, tüylü örtüleri ya da zehirli salgıları ile kendileri için tehlikeli olan canlılardan korunabiliyorlar. Günümüzde yapılan araştırmalar ise bazı bitkilerin kendilerini düşmanlarından korumak için kamuflaj yeteneğini kullanabildiğini gösteriyor. Bunu yapmak için taş gibi nesnelere benzemekten renklerini çevrelerinin renkleriyle eşleştirmeye kadar farklı stratejiler kullanabiliyorlar.

Birleşik Krallık’taki Exeter Üniversitesinden ve Çin Bilimler Akademisinden bilim insanları, 2020 yılında Çin’in Himalaya ve Hengduan dağlarının tepesinde yetişen Fritillaria delavayi bitkisinin kamuflaj yeteneğini inceledi.

Fritillaria delavayi bitkisi 2.000 yıldan fazla zamandır Çin’de geleneksel bir öksürük ilacı olarak kullanılıyor. Kilosu yaklaşık 500 dolar olan bu bitki insanlar tarafından yoğun olarak toplanıyor.

Yetişkin Fritillaria delavayi bitkisi haziran ve ekim ayları arasında çiçek açıyor. Çin’in güneydoğusundaki kayalık ve dağlık bölgelerde görülen bu bitkinin rengi ise konumuna göre belirgin şekilde değişiyor. Bazı bölgelerde bitkinin yaprakları yeşil rengi ile kayaların arasında kolayca fark edilebilirken bazı bölgelerde ise gri-kahverengi renkleri ile kayaların arasında kayboluyor.

Fotoğraflarda Fritillaria delavayi bitkisinin yoğun olarak toplandığı (sol) ve daha az toplandığı (sağ) bölgelerde, renginde ortaya çıkan değişim görülüyor.

Araştırmacılar bu renk değişiminin nedeninin insan kaynaklı etkinlikler olabileceğini düşündü ve 2014-2019 yılları arasında yedi farklı bölgede Fritillaria delavayi bitkisinin rengini spektrometre ile ölçerek hasat edilme sıklığını belirlemek için çalışmalar yaptı. Sonuçta yoğun hasat yapılan bölgelerde bitkinin renginin arka plan rengine yakın olduğu belirlendi.

Yapılan başka bir araştırmada ise yüksek dağlarda yetişen Corydalis hemidicentra bitkisinin yaprak rengindeki değişimler sayesinde kelebeklerden korunmak için geliştirdiği stratejiler incelendi. Corydalis hemidicentra bitkisi Apollo kelebeklerinin yumurtlama için kullandığı temel konakçı bitkilerden biri. Bu otobur canlılar, Corydalis hemidicentra bitkisinin toprağın üstünde kalan kısmını neredeyse tamamen tüketiyor.

Araştırmada dört farklı bölgede yetişen bitki popülasyonunda yapraklar ile bitkiyi çevreleyen kayalar arasında renk eşleşmesi olup olmadığı tespit edildi. Sonuçta kelebeklerin zarar verme riskinin daha yüksek olduğu bölgelerdeki bitkilerin renginde, çevrelerindeki kayaların rengindeki farklılıklarla uyumlu olacak şekilde, dikkate değer renk farklılıkları olduğu belirlendi.

Fotoğraflarda dört farklı bölgede yetişen Corydalis hemidicentra bitkisinin renginde, çevresindeki kaya rengine göre ortaya çıkan değişim görülüyor.

Bitkiler belki hayvanlar gibi yer değiştirerek veya kaçarak tehlikelerden uzaklaşamıyor. Ancak yapılan araştırmalar bize bitkilerin, yaşam alanlarında farklı sebeplerle ortaya çıkan tehlikelere karşı, kamuflaj yeteneği sayesinde korunmaya çalıştığını gösteriyor. Bu durum tozlaşmaya yardımcı olan canlılar tarafından fark edilmelerini zorlaştırmasına ve fotosentez verimlerini düşürmesine rağmen, bazı bitkiler varlıklarını sürdürmek için kamuflaj stratejilerini kullanmaya devam ediyor.

Kaynaklar:

Niu, Y., Stevens, M., Sun, H., “Commercial Harvesting Has Driven the Evolution of Camouflage in an Alpine Plant”, Current Biology, Cilt 31, Sayı 2, s. 446-449, 2021.

Niu, Y.,Chen, Z., Stevens, M., Sun, H., “Divergence in crypticleaf colour provides local camouflage in an alpine plant.”, Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, Sayı 284, Sayı 1864, 20171654, 2017.

https://www.sciencenews.org/article/plant-camouflage-people-china-traditional-medicine-fritillaria