NASA’nın Curiosity gezgininin çektiği görüntülerden oluşturulan yeni bir video, Mars’taki bulutlara dair etkileyici bir bakış sunuyor. Videoda, kırmızı ve yeşil tonlara sahip ince bulutlar, Dünya’daki bulutlara benzeyen desenler oluşturarak Mars semasında süzülüyor. Bilim insanları, bu bulutların nasıl ve nerede oluştuğunu inceleyerek gezegenin iklimi üzerindeki etkilerini daha iyi anlamayı amaçlıyor.
Curiosity’nin iki kamerasından biri tarafından 17 Ocak’ta çekilen görüntülerde, “noctilucent” yani gece parlayan bulutlar görülüyor. Bu bulutlar, Mars’ın atmosferinde o kadar yüksekte süzülüyor ki, gezegenin yüzeyi gece olmasına rağmen güneş ışığıyla aydınlanıyorlar. NASA’nın Jet Propulsion Laboratory (JPL) tarafından yapılan açıklamaya göre, görüntüler 16 dakika boyunca kaydedildi ve yaklaşık 480 kat hızlandırılarak videoya dönüştürüldü.
Bu gece parlayan bulutlar, karbondioksit buzundan (kuru buz) oluşuyor ve Mars yüzeyinden 60 ila 80 kilometre yükseklikte süzülüyor. Yüksek irtifalarda atmosferin sıcaklığı daha düşük olduğu için karbondioksit yoğunlaşarak bulutları oluşturuyor. Bazı buz kristalleri, kalın beyaz sütunlar halinde yüzeye doğru düşerken, yaklaşık 50 kilometre yükseklikte sıcaklık arttıkça buharlaşıyor.
JPL’nin açıklamasına göre, bu olay Curiosity’nin Mars’ta gözlemlediği dördüncü Mars yılına denk geliyor. Bu tür bulutlar genellikle gezegenin güney yarımküresinde sonbaharın başlarında ortaya çıkıyor. İlk olarak 1997 yılında NASA’nın Pathfinder misyonu tarafından Mars ekvatorunun kuzeyinde tespit edilmişlerdi.
“İlk kez o renkli bulutları gördüğümde bunun bir görüntü hatası olduğunu sandım,” diyor Colorado Uzay Bilimleri Enstitüsü’nden atmosfer bilimci Mark Lemmon. Lemmon, Curiosity’nin ilk iki sezonluk gece bulutu gözlemlerini özetleyen bir çalışmaya liderlik etti. “Artık o kadar tahmin edilebilir hale geldiler ki, çekimlerimizi önceden planlayabiliyoruz; bulutlar tam olarak yılın aynı zamanında ortaya çıkıyor.”
Geçtiğimiz eylül ayında, bilim insanları Mars’taki bulutların şimdiye kadar oluşturulmuş en kapsamlı haritasını sundular. Avrupa Uzay Ajansı’na (ESA) ait Mars Express uydusunun 20 yıl boyunca çektiği görüntülerle oluşturulan bu harita, Mars’ta meydana gelen çeşitli bulut desenlerini katalogladı.
“Mars’taki bulutlar, tıpkı Dünya’daki gibi çeşitli ve büyüleyici,” diyor Alman Havacılık ve Uzay Merkezi’nden gezegen jeoloğu Daniela Tirsch.
Ancak, neden bu gece parlayan bulutların Mars’ın başka bölgelerinde gözlemlenmediği hâlâ bir gizem. Örneğin, Perseverance gezgini, 2021’de kuzey yarımküredeki Jezero Krateri’ne iniş yaptığından beri hiçbir gece bulutu tespit etmedi. Aynı şekilde, Curiosity de bu tür bulutları ancak 2019’da, yani Mars ekvatorunun güneyinde bulunan Gale Krateri’ne iniş yaptıktan yedi yıl sonra gördü.
“Karbondioksitin burada buza dönüşmesi beklenmiyordu, yani bir şey onu yoğunlaşmaya zorlayacak kadar soğutuyor,” diyor Lemmon.
Olasılıkla, bazı bölgeler gece bulutlarının oluşumuna daha yatkın olabilir. Lemmon’a göre, atmosferdeki dalgalanmalar, yani yerçekimi dalgaları, atmosferi yeterince soğutarak karbondioksitin donmasına ve bu etkileyici bulutların şekillenmesine neden olabilir.
Ancak, “Mars’taki yerçekimi dalgalarını tam olarak anlamış değiliz ve gece bulutlarının neden belirli bölgelerde oluşup diğer yerlerde oluşmadığından tam olarak emin değiliz,” diye ekliyor Lemmon.
