Amerigo Vespucci, 15. yüzyılın sonlarında İspanya adına Yeni Dünya’ya yapılan ilk yolculuklara katılan İtalyan asıllı bir tüccar ve kaşifti. O zamana kadar, Vikingler günümüz Kuzey Amerika’sında M.S. 1.000 gibi erken bir tarihte yerleşim kurmuş ve Kristof Kolomb çoktan birkaç Karayip ve Orta Amerika adasını “keşfetmişti”, ancak Vespucci’nin adı daha yaygındı. Vespucci’nin yolculuklarına dair, artık sahte olduğuna inanılan ilk anlatılar Avrupa’da hızla yayılmıştı. 1507’de bir Alman haritacı, bu mektupları rehber olarak kullanarak yeni bir harita oluşturdu ve şu anda Güney Amerika olarak bilinen bölgeyi Vespucci’nin onuruna isimlendirdi. “Amerika” kelimesi ilk kez basılı olarak kullanılıyordu.
Erken Dönem Yaşamı
Vespucci bir noter olan Nastagio’nun oğluydu. Çocukluğunda Vespucci’ye amcası Giorgio Antonio tarafından hümanist bir eğitim verildi. 1479’da ünlü İtalyan Medici ailesi tarafından Fransa kralına sözcü olarak gönderilen başka bir akrabasına eşlik etti. Dönüşünde Vespucci, Lorenzo ve Giovanni di Pierfrancesco de’ Medici’nin “bankasına” girdi ve işverenlerinin güvenini kazandı. 1491’in sonunda temsilcileri Giannotto Berardi’nin kısmen gemileri donatmakla meşgul olduğu anlaşılıyor; ve Vespucci muhtemelen Kristof Kolomb, Berardi’nin yardım ettiği ilk seferinden döndüğünde oradaydı. Daha sonra Vespucci, Kolomb’un ikinci seferi için bir geminin ve üçüncü seferi için başka gemilerin hazırlanmasında yine Berardi ile işbirliği yapacaktı. Berardi 1495’in sonunda ya da 1496’nın başında öldüğünde, Vespucci Sevilla acentesinin yöneticisi oldu.
Vespucci’nin Yolculukları
Vespucci’nin seyahatlerini gerçekleştirdiği dönem 1497 ile 1504 yılları arasına denk gelmektedir. Yolculuklarıyla ilgili iki dizi belge günümüze ulaşmıştır. İlk seri, Vespucci adına Lizbon, Portekiz’den 4 Eylül 1504 tarihli, muhtemelen gonfalonier (ortaçağ İtalyan cumhuriyetinin hakimi) Piero Soderini’ye İtalyanca yazılmış ve 1505 yılında Floransa’da basılmış bir mektup ile bu mektubun “Quattuor Americi navigationes” ve “Mundus Novus” ya da “Epistola Alberici de Novo Mundo” başlıkları altında basılmış iki Latince versiyonundan oluşur. İkinci seri Medici’ye hitaben yazılmış üç özel mektuptan oluşmaktadır. İlk belge serisinde Vespucci’nin dört seyahatinden bahsedilmektedir; ikincisinde ise sadece iki. 1930’lara kadar ilk serinin belgeleri dört yolculuğun sırası açısından değerlendirilmiştir. Alberto Magnaghi’nin bir teorisine göre ise, bu belgeler ustaca manipülasyonların sonucu olarak görülmeli ve tek gerçek belgeler özel mektuplar olmalı, böylece doğrulanmış yolculuklar ikiye indirilmelidir. Bu soru Vespucci’nin çalışmalarının değerlendirilmesi açısından temel önemdedir ve şiddetli tartışmalara yol açmıştır; iki belge serisini uzlaştırma girişimleri genellikle başarılı sayılamaz.
Vespucci’nin Mayıs 1499 ile Haziran 1500 arasında Alonso de Ojeda komutasında İspanya’dan gönderilen dört gemilik bir seferin kılavuz kaptanı olarak tamamladığı yolculuk kesinlikle gerçektir. (Bu, geleneksel serinin ikinci seferidir.) Vespucci denizci olarak yer aldığına göre, kesinlikle deneyimsiz olamaz; ancak bu bölgede (yani Meksika Körfezi ve Florida’dan Chesapeake Körfezi’ne kadar Atlantik kıyısı çevresinde) daha önce bir sefer (1497-98) yapmış olması mümkün görünmemektedir, ancak bu konu hala çözülmemiştir.
Vespucci’nin 1499-1500 yıllarındaki yolculuğunda, bugünkü Guyana kıyılarına ulaştıktan sonra Ojeda’dan ayrıldığı anlaşılmaktadır. Güneye dönerek Amazon Nehri’nin ağzını keşfettiği ve Aziz Augustine Burnu’na (yaklaşık 6° S enlemi) kadar gittiği düşünülmektedir. Dönüş yolunda Trinidad’a ulaştı, Orinoco Nehri’nin ağzını gördü ve ardından Haiti’ye doğru yola çıktı. Vespucci, coğrafyacı Batlamyus’un Cattigara pazarının olduğuna inandığı Asya’nın en doğusundaki yarımadanın kıyısı boyunca yelken açtığını düşündü; bu yüzden bu yarımadanın ucunu aradı ve buraya Cattigara Burnu adını verdi. Gemilerin bu noktayı geçtikten sonra güney Asya denizlerine çıktığını varsaydı. İspanya’ya döner dönmez, Hint Okyanusu’na, Ganj Körfezi’ne (modern Bengal Körfezi) ve Taprobane ya da Seylan adasına (şimdiki Sri Lanka) ulaşmak amacıyla yeni bir keşif gezisi düzenledi. Ancak İspanyol hükümeti onun önerilerini hoş karşılamadı ve 1500 yılının sonunda Vespucci Portekiz’in hizmetine girdi.
Portekiz himayesi altında Vespucci, 13 Mayıs 1501’de Lizbon’dan yola çıkan ikinci bir keşif gezisini tamamladı. Yeşil Burun Adaları’nda verilen molanın ardından keşif gezisi güneybatıya doğru ilerledi ve Brezilya kıyılarına, Augustine Burnu’na ulaştı. Yolculuğun geri kalanı tartışmalıdır, ancak Vespucci güneye doğru devam ettiğini ve Guanabara Körfezi’ni (Rio de Janeiro’nun körfezi) görmüş (Ocak 1502) ve Río de la Plata’ya kadar yelken açmış olabilir, bu da Vespucci’yi bu halici keşfeden ilk Avrupalı yapar (Juan Díaz de Solís oraya 1516’da varmıştır). Gemiler daha da güneye, Patagonya kıyısı boyunca (bugünkü güney Arjantin’de) yolculuk etmiş olabilirler. Dönüş rotası bilinmemektedir. Vespucci’nin gemileri 22 Temmuz 1502’de Lizbon’da demirledi.
Vespucci’nin Adaşı ve İtibarı
1501-02 yılları arasındaki yolculuk, Vespucci’nin kendisinin ve akademisyenlerin yeni keşfedilen toprakların Asya’nın bir parçası değil, “Yeni Dünya” olduğuna ikna olmaları açısından coğrafi keşif tarihinde temel bir öneme sahiptir. 1507’de Martin Waldseemüller adlı bir hümanist, Lorraine’deki Saint-Dié’de “Quattuor Americi navigationes” (“Amerigo’nun Dört Yolculuğu”) adlı kitabını yeniden basmış, öncesinde de “Cosmographiae introductio” başlıklı bir broşür yayınlamış ve yeni keşfedilen dünyanın “ab Americo Inventore…quasi Americi terram sive Americam” (“Keşifçi Amerigo’dan…sanki Americus veya Amerika topraklarıymış gibi”) olarak adlandırılmasını önermiştir. Öneri, Waldseemüller’in büyük bir planisferinde devam ettirilir; bu planisferde Amerika adı ilk kez geçer, ancak yalnızca Güney Amerika’ya uygulanır. Öneri tuttu; ancak ismin Kuzey Amerika’ya genişletilmesi daha sonra gerçekleşti. Haritanın üst kısmında, Eski Dünya’yı içeren yarımkürede Batlamyus’un resmi; haritanın Yeni Dünya yarımküresini içeren kısmında ise Vespucci’nin resmi yer almaktadır.
Vespucci’nin Portekiz hükümeti için bir başka keşif gezisine (1503-04) katılıp katılmadığı belirsizdir (Gonzalo Coelho komutasındaki bir keşif gezisinde bulunmuş olabileceği söylenir). Her halükarda bu keşif gezisi yeni bir bilgi katmamıştır. Vespucci daha sonra başka keşif gezilerinin hazırlanmasına yardımcı olsa da, bir daha hiçbirine bizzat katılmadı.
1505’in başında özel bir danışma için İspanya sarayına çağrıldı ve deneyimli bir adam olarak, iki yıl önce Sevilla’da kurulmuş olan ünlü Casa de Contratación de las Indias (Hint Adaları Ticaret Evi) için çalışmak üzere görevlendirildi. Ev onu 1508’de, kılavuz kaptanların ve gemi kaptanlarının sefer ehliyetlerinin incelenmesini de içeren büyük sorumluluk gerektiren bir görev olan baş navigatör olarak atadı. Ayrıca yeni keşfedilen toprakların ve bu topraklara giden rotaların (kraliyet araştırması için) resmi haritasını hazırlamak, kaptanların vermek zorunda olduğu tüm verileri yorumlamak ve koordine etmek zorundaydı. İspanyol vatandaşlığına geçen Vespucci ölümüne kadar bu görevi sürdürdü. Dul eşi Maria Cerezo’ya, kocasının büyük hizmetlerinden dolayı bir emekli maaşı bağlandı.
Bazı akademisyenler Vespucci’nin başkalarının haklarını gasp eden biri olduğunu düşünmektedir. Ancak, kendisi tarafından ortaya atılan veya kendi adına ileri sürülen muhtemelen aldatıcı iddialara rağmen, Atlantik keşfinin gerçek bir öncüsü ve Yeni Dünya’nın ilk seyahat literatürüne canlı bir katkıda bulunmuştur.
