Amerikan Ulusal Bilim Kuruluşu (NSF) bugün, yerçekimsel dalgaların tespit edildiğini açıkladı.
Kısa adı LIGO olan (Lazer Interferometer Yerçekimi Dalgası Gözlemevi) gözlem evleri tarafından yerçekimsel dalgaların gözlemlenerek varlığının kanıtlanması bilim dünyasında büyük bir heyecan yaratarak, yaklaşık 50 yıldır bunun için uğraşan bilim adamlarını sevindirdi.
Albert Einstein yerçekimsel dalgalarının varlığından yüzyıl önce yazdığı Genel Görelilik Kuramı’ında (İzafiyet Teorisi diye de bilinir) değinmişti. Einstein, 1916’daki tahmini olan, yerçekimi kuvvetinin dalgalar halinde yayıldığına ilişkin teorisi, bugüne kadar hiçbir şekilde tespit edilememişti.
Yerçekimi, ışık gibi dalgalar halinde ilerliyor, ama ışığın aksine radyasyon yaymak yerine, uzayın kendisinde dalgalanmalar yaratıyor. LIGO lazer detektörleri, ışık hızında ilerleyen bu dalgaların ses sinyaline dönüştürülüp kaydedilmesine imkan sağladı.
Dünya’ya 1.3 milyar ışık yılı uzaklıktaki iki kara deliği inceleyen bilim insanları, iki kara deliğin birbiri etrafında dönüp çarpması sonucu meydana gelen yerçekimsel dalgaları ilk kez 14 Eylül’de saptadıklarını ve keşfin yapılan son çalışmalardan sonra paylaşıldığını belirtti.
Columbia Üniversitesi profesörlerinden Szabolcs Marka, “bu çok uzun zamandan beri yapılan çok önemli ve çığır açacak bir keşif” dedi. Ayrıca “astronomideki diğer tüm çalışmalar adeta bir göz gibi idi, fakat bu bilim dünyası için bir kulak olacak, daha önce astronominin kulağı olmamıştı” diye ekleyerek, yapılan çalışmanın önemini belirtti.
Yerçekimi dalgalarını “duyabilmenin” Büyük Patlama’dan başlayarak uzayın pek çok sırrını çözmekte faydalı olacağı ifade ediliyor.
Projenin Avrupa’daki lideri olan Max Planck Yerçekimi Fiziği Enstitüsü’nden Profesör Karsten Danzmann, Higgs bozonunun bulunuşu kadar önemli bir keşif yaptıklarını, bu keşfin DNA’nın yapısının anlaşılması ile bir tutulması gerektiğini söyledi.
Yerçekimi dalgaları nedir?
İki büyük kara deliğin çarpışması gibi şiddetli olaylarla doğuyor ve örneğin bir havuza taş atıldığında yüzeyinde oluşan halkalar gibi dağılmaya başlıyorlar.
Yerçekimi dalgaları, uzayda geçtikleri yeri geriyor ya da sıkıştırıyorlar.
Işık hızıyla hareket eden bu dalgalar zamanla yalnızca galaksiye değil, uzay-zamanın tümüne yayılıyor.
Başka açılardan da ışığa benzeyen bu dalgaların, ışıktan önemli bir farkları var: Onun gibi başka cisimler tarafından saçılmıyor ya da emilmiyorlar. Yani bozulmadan kalıyorlar.
Bu nedenle de bilim insanları onlara “Mükemmel haberciler” diyor. Bu dalgalarla gönderilen mesaj, aradan milyonlarca yıl da geçse ilk günkü gibi kalıyor.
Bu keşif ne işe yarayacak?
Keşfi yapan Ligo İşbirliği adlı uluslararası ekip, gözlemlerinin astronomide çığır açacağını ve nihayetinde Büyük Patlama’yı anlamamıza yardımcı olacağını söylüyor.
Çünkü yerçekimi dalgalarının ilk olarak evrenin oluştuğu anda meydana geldikleri ve hala uzayda dolaştıkları tahmin ediliyor.
Profesör Stephen Hawking, BBC’ye verdiği özel mülakatta bunun bilim tarihine geçecek bir an olduğunu söyledi.
Kara delikler konusunda uzman olan Hawking, “Yerçekimi dalgaları, evrene bakmanın yepyeni bir yolunu sunacak bize. Onları saptayabilir olmamız, astronomide devrim yaratabilir.” dedi.
Bilim insanları şimdi nelere bakacaklar?
Keşfin özellikle uzayın “Karanlık Evren” denen ve bugün elimizde olan teleskoplarla göremediğimiz daha büyük olan bölümünü anlamakta işe yarayacağı umuluyor.
Kara delikler, nötron yıldızlar ilk bakılacak yerler olacak.
Ama esas olarak, uzayın derinliklerinde geçmişin ve “Büyük Patlama”nın izleri aranacak.
Bilim çevreleri bu imkanın yepyeni bir kuşağı bilimsel araştırmalara yönelteceği umudunu da dile getiriyor.
Uzun zamandır beklenen keşif tüm kariyerlerini tarif edilmesi bile zor olan Einstein’ın kavramlarına adayan üç fizikçinin zaferi:
Kip Thorne – California Institute of Technology
Rainer Weiss – Massachusetts Institute of Technology
Ronald Drever –Caltech
Kaynak: NASA, BBC, Hürriyet, Sputnik, LIGO
